Otkuda toliki animozitet koji nerijetko ima obilježja histerije i orkestrirane hajke, čak i progona, prema civilnom društvu i njegovim organizacionim oblicima – organizacijama civilnog društva, u situaciji opšteg društvenog beznađa izazvanog rastućom bujicom problema, od kojih ljudi sa ovih prostora bježe u egzodusu epskih razmjera.

Počevši od sistemskog kršenja ljudskih prava i sloboda, karikaturalne sveprisutnosti korupcije, tragikomičnog nivoa javnih usluga, potpuno obesmišljenih institucija i podjele vlasti..

Složio bi se i vrsni analitičar društvene zbilje, čak i zaljubljenik teorija kompleksnosti ili sistemskog promišljanja, da je teško ako ne i nemoguće naći i promil zasluga i doprinosa civilnog društva pomenutim društvenim pošastima. Ali, ne lezi vraže..

Naravno, mogao bi uzvratiti poslovično oprezni i otačastvu beskrajno odani, istraživač subverzivnih fenomena pa zavapiti, a koliko je, ako nije odmoglo, to i takvo civilno društvo doprinijelo rješavanju gorepomenutih problema. Nije da postoje egzaktni pokazatelji i metodologije za pouzdano utvrđivanje toga, ali bi se bez puno oklijevanja moglo ustvrditi, da je zapravo pravo pitanje, koliko bi stanje bilo gore da nije bilo djelovanja organizacija civilnog društva.

Otkud je onda civilno društvo i organizacije mu postalo toliki problem da se njime toliki, sa takvim žarom i tako sistematski bave, počevši od najmudrijih akademskih glava u pauzama pisanja pisama podrške mudrom rukovodstvu, pa do patriotske omladine ili osvjedočenih budžetskih rodoljuba i pre-paid analitičara, da mudri vlastodršci prosto nemaju kud, nego nad tolikom zabrinutošću se duboko zamisliti i odlučno aktivno djelati ka sasijecanju problema u korijenu i korijena ako treba, a treba.

Civilno društvo je prostor slobode u kojem se slobodni građani udružuju artikulišući svoje legitimne interese, zavapiće civilni aktivista u žaru argumentovane debate, i biti u pravu.

Pa nije li civilno društvo ključna stepenica puta (doduše kojim se rjeđe ide) ka demokratizaciji i nisu li organizacije civilnog društva izborile nebrojene bitke za javni interes, nadovezaće se iskusni izučavalac društvenih promjena i demokratizacije.

Ne bi mogao ni poslovično oprezni euro-birokrata da ne pomene da je razvoj okruženja podsticajnog za razvoj civilnog društva, ni manje ni više nego među 14 prioriteta iz mišljenja Evropske komisije za BiH.

Ali kako pjesnik reče, život na granici je opasan i tvrd, a preko granice na evropskoj periferiji zaglavljenoj u kaljuzi beskrajne tranzicije uz to još i brutalno surov.

U ovakvim džunglama kakva su društva poput našeg, zapravo nije pretjerano teško otkriti u kojem grmu leži zec. U hibridnim režimima, koja daleko više inkliniraju autokratiji a sa demokratijom imaju veze tek toliko da u pravilnim vremenskim intervalima održavaju izbori civilno društvo je smrtni neprijatelj, naravno onih koji imaju svaki interes da se ne promijeni ništa, a pri tom su u posjedu potpune kontrole nad svim polugama moći i javnim resursima.

Vladajuće političke partije, koje su institucije i javne resurse potpuno zarobile i stavile u funkciju o(p)stanka na vlasti i ilegalnog bogaćenja, bez čak iole suvislog programa jer za njim realno nema ni potrebe, jer glasače ionako pridobijaju prostom razmjenom glasa za javna dobara, bilo zaposlenje ili ugovore sa javnim institucijama, organizacije civilnog društva, koje kritikuju, pokreću tužbe, podnose prijave, i nisu ništa drugo do egzistencijalna prijetnja.

Otuda i nije nikakvo čudo što vladajući režim posvećuje toliku pažnju borbi protiv civilnog društva i organizacija istog, uz naravno sasluženje od sinekura ovisnih, ranije pomenutih mudrih akademskih glava, budžetskih rodoljuba i pre-paid analitičara. Suština i cilj te borbe je potpuno delegitimisati svaku kritiku postojećeg stanja, a prostor za nju toliko suziti da se stvori utisak monolitnosti nekritičke podrške režimu, uz istovremeno potpuno onemogućavanje bilo kakvog organizovanja koje nije pod kontrolom režima.

Tu beskrupuloznu borbu vladajućeg režima protiv civilnog društva moguće je identifikovati na tri različita nivoa ili fronta, što samo potvrđuje ozbiljnost s kojom vladajući režim doživljava civilno društvo kao prijetnju.

Prvi front, na kojem se autoritarnim, nakaradnim i retrogradnim zakonskim rješenjima koja nerijetko zadiru u domen ljudskih prava i sloboda nastoji se ograničiti sloboda udruživanja, okupljanja, mišljenja, govora itd, a koje su sama esencija civilnog društva odnosno ukoliko takvih sloboda nema civilno društvo onda praktično može djelovati samo u ilegali. Ne treba posebno navoditi primjere opštepoznati su od kriminalizacije klevete, do uvođenja zakonskih rješenja o stranim agentima koje predstoji, zatim ograničenjima slobode okupljanja itd.

Drugi front, se zapravo svodi na različite vrste pritisaka u rasponu sve do progona ili čak i fizičkih napada. Ovaj front uključuje represiju podjednako i zvaničnih institucija, najčešće organa represivnog aparata ali i „patriotske organizacije“, ili organizovane kriminalne grupe koje na kratkom lancu rade za režim. Cilj je naravno zastrašiti, otjerati, obeshrabriti i sudeći po broju aktivista civilnog društva koji su napustili ove krajeve, ostvareni su zavidni rezultati.

Treći front, su takozvane tehnike manipulacije i ispiranja mozga, sistematskim i beskrajnim ponavljanjem mantri o stranim plaćenicima, obojenim revolucijama, britanskim špijunima, putem svih sredstava masovnog dezinformisanja koje kontroliše režim. Naravno radi se o tolikim besmislicama da je besmisleno čak se i upuštati u argumentovanu raspravu, ali nekad čovjek prosto ne može odoljeti, pa makar ne postaviti pitanja a zašto nema obojenih revolucija u Njemačkoj ili Danskoj npr. Ili kakvi tačno strani plaćenici u zemljama u kojim EU rekonstruiše sudove, škole i mostove ili gdje MMF kreira ekonomsku politiku zemlje, a strane mirovne snage su ovlaštene za održavanje mira. Ali za ovakve vrste „gaslightinga“ argumenti su bespomoćni.

Naravno nisu ove pojave od juče, prisutne su godinama, ali se u zadnje vrijeme stanje sve više pogoršava. Da li i kome treba civilno društvo i vrijedi li se boriti za njega? Ili po onoj staroj Peščanikovoj, „ako vam je dobro, onda ništa“ a, ako nije..

Transparency Interenational BiH: Srđan Blagovčanin