BANJALUKA/SARAJEVO – Građani BiH u proteklih godinu dana opet su najviše vjerovali medijima (61,8 odsto), ali i vjerskim zajednicama (56,7 odsto), pokazalo je godišnje istraživanje Udruženja BH novinari sprovedeno uz pomoć Fondacije “Fridrih Ebert”.

Uz „trku“ između medija i vjerskih zajednica, povjerenje su dobili i nevladin sektor (43,1 odsto) međunarodna zajednica (44,4  odsto) i uopšteno institucije vlasti (43,1 odsto).

Isto istraživanje je pokazalo da najmanje povjerenja uživaju političke stranke i političari i to samo njih 16,6 odsto, koje su i dalje glavni generatori svih problema u društvu.

U odnosu na 2023. godinu, povjerenje građana je ostalo približno isto i što se tiče redoslijeda institucija i procenta povjerenja u njih, ali je povjerenje u medije ipak opalo za pet odsto.

Razlika se pojavljuje kada se posmatra povjerenje na nivou entiteta. U FBiH se najviše vjeruje medijima, a potom vjerskim zajednicama, dok je u Srpskoj situacija obrnuta. Takođe, povjerenje u institucije generalno je više kod stanovnika FBiH, nego kod stanovnika RS, a ono u političke partije i političare je veće u RS.

Procenat zadovoljnih građana FBiH radom medija u tom entitetu porastao je za oko 10 odsto u odnosu na 2023. godinu i za isti procenat opao je broj nezadovoljnih.

Među stanovnicima RS raste procenat nezadovoljnih radom medija u FBiH u odnosu na 2023. godinu i opada procenat zadovoljnih.

Dok je u 2023. godini svaki četvrti ispitanik iz BiH bio zadovoljan radom medija u RS, taj procenat je u 2024. porastao na 37,4 odsto, a procenat nezadovoljnih je neznatno opao.

Sličan trend prepoznat je i kod stanovnika FBiH kada se radi o percepciji medija u RS. Stanovnici RS imaju drugačije mišljenje, njih dvije trećine (65,8 odsto) je nezadovoljno radom medija u RS, dok je broj zadovoljnih građana opao sa 45,1 odsto u 2023. godini na 28.6 odsto u ovoj godini.

Među stanovnicima FBiH 63,8 odsto njih tvrde da je sloboda medija djelimično prisutna, dok to isto misli 37,6 odsto stanovnika RS

Najveće prepreke za slobodan rad medija u BiH su njihova politička zavisnost, opšta politička klima u državi, finansijska zavisnost i nedovoljna profesionalnost.

“Odgovori koje smo dobili 2024. godine ne razlikuju se u velikoj mjeri od odgovora iz 2023. godine, osim kod finansijske zavisnosti i neadekvatne zakonske regulative. Najveći uticaj na na rad medija imaju političari i političke stranke i to misli 58,9 odsto stanovnika BiH, i taj procenat je za osam odsto viši u odnosu na 2023.godinu. Dvije trećine građana BiH (62,2 odsto) smatra da su političari i političke stranke glavni kršitelji novinarskih prava i medijskih sloboda, dok svaki deseti (11,4 odsto) misli da su to vlasnici medija i urednici“, istaknuto je danas na predstavljanju rezultata stanja medijskih sloboda u Sarajevu povodom Dana slobode medija.

Ko opravdava napade na medije?

U proteklih godinu dana registrovano je 67 slučajeva napada na novinare u BiH, od čega je zabilježeno 20 političkih pritisaka, napada i verbalnih prijetnji, devet slučajeva govora mržnje, svije prijetnje smrću, četiri fizička napada i pet sajber napada i oštećenja imovine medija.

Da je u nekim slučajevima napad na novinare opravdan smatra 12,6 odsto ispitanika na nivou BiH i to 5,2 odsto u FBiH i 26,4 odsto u RS.

“U odnosu na rezultate od prošle godine procenat onih koji bi napadali novinare duplo je manji, ali ne smijemo da zaboravimo da je prošle godine u ovo doba u RS vlast krivila novinare za sva zla ovog svijeta, ne bi li opravdala ubacivanje klevete u Krivični zakon RS. Među stanovnicima RS nalazimo drastičan pad ispitanika koji opravdavaju napad na novinare u odnosu na 2023. godinu“, istaknuto je na prezentaciji istraživanja.

Prema mišljenju ispitanika na nivou BiH glavni razlozi zašto se napadi na novinare ne kažnjavaju su: strah tužilaca i sudija da kažnjavaju političare i drugi koji prijete novinarima (39,1  odsto); zato što moćni ljudi stoje iza tih napada i prijetnji, i policija to ne istražuje (30,6 odsto); zato što je teško dokazati ko stoji iza tih napada (11,8 odsto) i zato što su kazne blage za počinioce tih dijela pa se ponavljaju (9,9 odsto).

Uvođenje krivičnog djela klevete na slobodu medija i rad novinara u RS za 40,1 odsto ispitanika u BiH je negativno uticalo na rad medija i novinara, dok isto toliko je kazalo da ne zna šta da odgovori na ovo pitanje.

Slobodno: A. Pisarević